«Ο Μωριάς του ’21» – Β’ Μουσικό αφιέρωμα Ιδρύματος Μουσικής Ι.Α.Α.
Το Ιδρυμα Μουσικής της Ι.Α.Α. μέσα από το Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων Romfea.gr παρουσιάζει το δεύτερο διαδικτυακό αφιέρωμα μνήμης 200 ετών από την ελληνική επανάσταση 1821 – 2021. Μέσα από το υπέροχο έργο παραδοσιακών τραγουδιών “Ο Μωριάς του 21”, του μουσικού-ερευνητού και καλλιτέχνη, Κωνσταντίνου Παυλόπουλου και του μουσικού και συνεργάτη του Ιδρύματος και του Ωδείου, Γιάννη Παυλόπουλου, παρουσιάζεται μία πλειάδα όμορφων τραγουδιών από τα οποία έχουμε επιλέξει τα πέντε πιο αντιπροσωπευτικά, αναφερόμενα σε σημαντικές στιγμές της προεπαναστατικής και επαναστατικής Ελλάδος. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν και θα είναι μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης και συνεχούς άντλησης της εθνικής μας μνήμης και μια μεγάλη δεξαμενή από εξέχουσες προσωπικότητες, οι οποίοι και οποίες αγωνίσθηκαν υπερ πίστεως και πατρίδος, υπερ βωμών και εστιών! Λάμπουν τα χιόνια. Τραγούδι αφιερωμένο στην οικογένεια των Κολοκοτρωναίων. Εξέχουσα και κορυφαία προσωπικότητα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Γεννήθηκε στις 3 Απριλίου το 1770 «τη Δευτέρα της Λαμπρής σʼ ένα βουνό, κάτω από ένα δένδρο», στο Ραμοβούνι της Μεσσηνίας. Η απελευθέρωση της Ελλάδας υπήρξε για τον Κολοκοτρώνη το μεγάλο όραμα και ο οδοδείχτης της ζωής του. Oι Τούρκοι είχαν επισημάνει τα ηγετικά προσόντα του Κολοκοτρώνη και επιδίωκαν με κάθε τρόπο να τον εξοντώσουν. Την 1η Δεκεμβρίου του 1818 στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Ζακύνθου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Νικόλαο Πάγκαλο. Τον επόμενο χρόνο συνάντησε τον Καποδίστρια, τον τότε Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Στις 6 Ιανουαρίου του 1821, αποβιβάστηκε στη Καρδαμύλη της Μάνης και δόθηκε ολοκληρωτικά στον αγώνα. Και μόνο η παρουσία του επιδρούσε καταλυτικά, εμψυχώνοντας, ενθαρρύνοντας και ξεσηκώνοντας τον κόσμο για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Η θεία χάρη τον προστάτευε, δίνοντάς του δύναμη, θάρρος και αντοχή. Στοχαστικός, οξυδερκής, φιλοσοφημένος, αρκετά εκπαιδευμένος, με διοικητικές και οργανωτικές ικανότητες, αποτελούσε εγγύηση επιτυχίας του αγώνα. Η άφιξή του στο Μοριά σήμανε και την ανατολή της πολυπόθητης ελευθερίας για τους Έλληνες. Πολύ πριν φθάσει στη Μάνη ήταν και οπλαρχηγός. Αληθινός ηγέτης που επέστρεψε για να ενώσει το λαό, να οργανώσει τον άτακτο στρατό, να εμψυχώσει και να ενθαρρύνει τους αγωνιστές. Το όνομά του έγινε πασίγνωστο και η μορφή του κινητήρια δύναμη της Επανάστασης. Ο Κολοκοτρώνης ήταν, είναι και θα παραμείνει ένα εθνικό κεφάλαιο για την Ελλάδα και την ανεξαρτησία της στα νεότερα χρόνια. Το μάθατε τι έγινε. Τραγούδι αναφοράς στο Παιδομάζωμα. Αρχικά οι Οθωμανοί επέλεγαν παιδιά ηλικίας 6 έως 7 ετών και μόνο ένα από κάθε οικογένεια. Κατόπιν όμως, η στράτευση γενικεύτηκε και σε μεγαλύτερα παιδιά. Συγχρόνως, διευρύνθηκε ο αριθμός των παιδιών από κάθε οικογένεια που ήταν υποψήφια για το παιδομάζωμα. Για να αποφύγουν το παιδομάζωμα, πολλοί χριστιανοί υπήκοοι των Οθωμανών πάντρευαν τα παιδιά τους σε μικρή ηλικία ή αλλαξοπιστούσαν κι αυτά όμως πολλές φορές δε λειτουργούσαν ανασταλτικά προς τις προθέσεις των Οθωμανών. Το παιδομάζωμα ήταν από τις πιο ακραίες μορφές εξισλαμισμού. Του Φλέσσα η μάνα κάθεται. Η μάχη στο Μανιάκι. Ηρωϊκή μορφή της επανάσταση ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος- Φλέσσας. Αντισυμβατικός, ενθουσιώδης και με απαράμιλλη αγάπη για τον Θεό και την πατρίδα, πίστευε στη λευθεριά όσο τίποτε. Ο Παπαφλέσσας δεν έμεινε αργός. Πότε ως επικεφαλής στρατιωτικών αποσπασμάτων, πότε στο πλάι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, πότε με τον Δημήτριο Υψηλάντη, πολεμούσε παράτολμα όπου υπήρχε μάχη. Τον Δεκέμβριο του 1821, βρέθηκε πληρεξούσιος στη συνέλευση της Επιδαύρου. Έμπλεξε με την πολιτική. Η δεύτερη συνέλευση (του Άστρους), το 1823, τον εξέλεξε υπουργό Εξωτερικών. Ο εμφύλιος τον βρήκε στο στοιχείο του. Απέδειξε ότι, εκτός από φλογερός πατριώτης, μπορούσε άνετα να είναι και υπουργός των Στρατιωτικών. Πιστός εργάτης του ευαγγελίου, φιλόπατρης και συνάμα φιλόδοξος και ασυμβίβαστος. Ήταν μέλος της κυβέρνησης Κουντουριώτη, με τον Κολοκοτρώνη, τον Ζαΐμη και τον Λόντο στη φυλακή, όταν τον Φεβρουάριο του 1825 ο Ιμπραήμ έκανε απόβαση στον Μοριά επικεφαλής των αιγυπτιακών στρατευμάτων. Ο Παπαφλέσσας πρότεινε να δοθεί αμνηστία, να απελευθερωθούν όλοι οι κρατούμενοι και ενωμένος ο λαός να αντιμετωπίσει τον εισβολέα. Οι καρέκλες, όμως, μετρούσαν περισσότερο από τον κίνδυνο. Η πρότασή του απορρίφθηκε. Μάνιασε. Ανέβηκε στο βήμα της Βουλής κι ανάγγειλε ότι θα μαζέψει 10.000 οπλοφόρους, θα αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ και ή θα πεθάνει ή θα νικήσει. Αν όμως, τα κατάφερνε, υποσχέθηκε να γυρίσει με τον στρατό του και να απελευθερώσει ο ίδιος τους φυλακισμένους. Οι αριθμοί δεν του βγήκαν. Μόλις και μετά βίας μάζεψε 2.000 μαχητές. Βάδισε εναντίον του εισβολέα και έφτασε πρώτος στο Μανιάκι, κοντά στην Πύλο. Του φάνηκε καλή τοποθεσία για μάχη. Έβαλε να φτιάξουν πρόχειρες οχυρώσεις και περίμενε τον εχθρό. Ο αιγυπτιακός στρατός φάνηκε πολυπληθής και φοβερός. Οι οχυρωμένοι τα χρειάστηκαν. Έφυγαν οι πολλοί. Έμειναν ο Παπαφλέσσας κι άλλοι τριακόσιοι. Ο παπάς είχε γίνει θηρίο. Ανέβηκε σε μια πέτρα κι έβγαλε πύρινο λόγο. Είχαν κότσια και θα νικούσαν! Η μάχη άναψε στις 20 Μαΐου του 1825. Οι Αιγύπτιοι χιμούσαν κατά κύματα εναντίον των Ελλήνων κι αποκρούονταν. Όμως, όλο και λιγότεροι υπερασπιστές έμεναν μετά από κάθε επίθεση. Και οι Αιγύπτιοι εξακολουθούσαν να είναι χιλιάδες. Εξακόσιοι από αυτούς κείτονταν νεκροί αλλά ο Ιμπραήμ συνεχώς διέτασσε νέες επιθέσεις. Το σούρουπο, όλοι οι υπερασπιστές ήταν νεκροί. Ο Ιμπραήμ έβαλε να του βρουν το κουφάρι του αρχηγού. Έστησε τον νεκρό Παπαφλέσσα όρθιο να ακουμπά σ’ ένα δέντρο. Είπαν ότι έμεινε πολλή ώρα να κοιτά τον εχθρό του. Κι ότι, κάποια στιγμή, σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών του και τον φίλησε στο μέτωπο. Αρκαδιανή, Πρόσωπο υπαρκτό (Διαμάντω Μπουχανά από τη Κυπαρισσία). Τριάντα Καράβια. Η ναυμαχία του Ναυαρίνου. Κάθε σημαντική εθνική προσπάθεια επιτυγχάνει χάρις στον σωστό στρατηγικό σχεδιασμό και την διπλωματική δράση. Αλλά απαιτείται και η κατάλληλη και ευνοϊκή διεθνής συγκυρία, την οποία κάθε έθνος που επιδιώκει έναν μεγάλο σκοπό οφείλει να εντοπίζει, να αναλύει σωστά και να εκμεταλλεύεται. Τον στρατηγικό σχεδιασμό, στην Ελληνική Επανάσταση, εξασφάλισε με γνώση, εμπειρία και ψυχραιμία ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, όχι εξ αποστάσεως, αλλά πολεμώντας στην πρώτη γραμμή του πυρός. Την διπλωματική δράση χειρίστηκε ιδιοφυώς ο Ιωάννης Καποδίστριας, θυσιάζοντας την θέση του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσσίας. Υπήρξε όμως και η διεθνής ευνοϊκή συγκυρία, χωρίς την οποία η Επανάσταση δεν θα είχε οδηγήσει στην ίδρυση ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους. Η συγκυρία έγινε ευνοϊκή γιά τους επαναστατημένους Έλληνες αργά αλλά σωτήρια. Και εκδηλώθηκε στο Ναυαρίνο. Η ναυμαχία αυτή δεν ήταν τυχαία ούτε συγκυριακή. Οι μεγάλες δυνάμεις –Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία- με την ευκαιρία της ελληνικής επανάστασης είχαν μια μοναδική ευκαιρία να σταματήσουν τον μεγαλοιδεατισμό και την επεκτατική διάθεση των οθωμανών τούρκων. Η δράση των φιλελληνικών κομιτάτων σε ολόκληρον τον κόσμο (από την Αμερική μέχρι την Ρωσσία), το «Ελληνόπουλο» του Βίκτωρος Ουγκώ, οι συγκλονιστικοί πίνακες του Ντελακρουά, ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνος στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, οι τουρκικές θηριωδίες και η ελληνική αυτοθυσία, και κυρίως ο αδιάλλακτος, χωρίς επιστροφή, αγώνας των Ελλήνων γιά την Ελευθερία, είχαν συνταράξει τις συνειδήσεις σε ολόκληρον τον δυτικό κόσμο. Είχε γίνει σαφές ότι επρόκειτο γιά την μάχη ενός μικρού, πανάρχαιου έθνους γιά την απελευθέρωσή του από την οθωμανική βαρβαρότητα. Η πολυάριθμη τουρκική αρμάδα, εγκλωβισμένη στο μικρό μεσσηνιακό κόλπο του Ναυαρίνου, βυθίστηκε μετα από συντονισμένη επίθεση των 3 συμμάχων και καθορίσθηκε πλέον η τυχη της ελλάδας. Η γενναία επανάσταση των ελλήνων, είχε ρίζες. Η βαθειά τους πίστη, η προσήλωση στα ιδανικά της φυλής μετουσιώθηκε σε θυσία! Ο Θεός βλέποντας αυτή την ανιδιοτελή θυσία οικονόμησε για την ελευθερία. Αυτό λοιπόν εννοούσε ο Κολοκοτρώνης, όταν έλεγε ότι «ο Θεός έβαλε την υπογραφή του στην Ελευθερία της Ελλάδος και δεν την παίρνει πίσω».
Αρχιμ. Ειρηναίος Νάκος
Γ. Διευθυντής Ιδρύματος Μουσικής Ι.Α.Α.
Θεολόγος – Μουσικός.
